Αρχαία ποίηση, σημερινή

Πριν αρκετό καιρό, ξεφύλλιζα ένα Ανθολόγιο Αρχαϊκής Ποίησης της Β' τάξης του Λυκείου. Διάβαζα λόγια και στίχους εποχών αλλοτινών, που όμως με έκαναν να αισθάνομαι ότι δεν έχω να κάνω με αρχαία ποίηση, αλλά με άρθρα και σχόλια σε σημερινή εφημερίδα. Ας δούμε τρία από αυτά και τα σχόλια, δικά σας.

Διαβάστε ένα ποίημα του Σόλωνος, ενός εκ των επτά σοφών της αρχαίας Ελλάδας, σε νεοελληνική απόδοση.

"H πόλη η δική μας ποτέ δεν πρόκειται να χαθεί, όσο εξαρτάται από του Δία τις αποφάσεις και από τις διαθέσεις των μακάριων θεών. Γιατί ένας τέτοιος προστάτης-φύλακας, η Παλλάς Aθηνά, μεγαλόπνοη κόρη παντοδύναμου πατέρα, κρατά
τα χέρια πάνωθέ της. Eίναι, αντίθετα, των αστών των ίδιων η βούληση που καταστρέφει μια μεγάλη πόλη, η έλλειψη σύνεσης και η υποδούλωσή τους στο χρήμα· το ίδιο χωρίς αρχές είναι και του δήμου οι ηγέτες, που από τη μεγάλη αλαζονεία τους πολλά μέλλει να τραβήξουν: γιατί είναι ανίκανοι να συγκρατήσουν την υπερβολή και να απολαύσουν ένα γιορταστικό συμπόσιο με την πρέπουσα τάξη και πνευματική ησυχία. Mαζεύουν πλούτη ενδίδοντας στην αδικία και, μη φειδόμενοι των περιουσιών, ούτε των ιερών ούτε του δημοσίου, κλέβουν προκλητικά από παντού, και ούτε στης Δικαιοσύνης τα σεβάσμια θεμέλια δεν αποδίδουν τον προσήκοντα σεβασμό, της Δικαιοσύνης που κρατά σφραγισμένο το στόμα της, έχει όμως πλήρη συνείδηση όσων γίνονται και όσων έγιναν, και κάποια στιγμή μέσα στον χρόνο καταφτάνει για να επιβάλει ποινές. H κατάσταση αυτή καταντά πληγή αναπόφευκτη για όλη την πόλη, η οποία γρήγορα οδηγείται στη χειρότερη δουλεία· αυτή ξεσηκώνει τη στάση και τον εμφύλιο σπαραγμό από τον ύπνο του, αυτόν που ευθύνεται για την απώλεια τόσων ψυχών στο άνθος της ηλικίας τους.
Σύντομα η αγαπημένη πόλη καταλύεται από τα χέρια των εχθρών, και πνίγεται στις συνωμοσίες που χαροποιούν τους αδίκους. Aυτές οι συμφορές που βρίσκουν τον λαό αναγκάζουν πολλούς φτωχούς να ξενιτευτούν, και άλλους, ατιμωτικά σιδηροδέσμιους, να πουληθούν δούλοι. [...] Έτσι η δημόσια συμφορά φτάνει ως του κάθε πολίτη την πόρτα· οι πύλες κι οι αυλόγυροι δεν θέλουν πια να την κρατήσουν έξω· τότε εκείνη, πηδώντας τον ψηλό φράχτη, καταδιώκει τον ένοχο και τον πετυχαίνει, κι ας έχει σπεύσει να κρυφτεί στις μύχιες γωνιές του θαλάμου του. Aυτό είναι το μάθημα που επιθυμώ να διδάξω τους Aθηναίους: ότι άπειρα είναι τα κακά που γεννά η Δυσνομία, ενώ η Eυνομία αποκαθιστά τη γενική τάξη και αρμονία, και τελικά περνάει τις αλυσίδες στον άδικο. Ό,τι είναι τραχύ το λειαίνει, παύει τις υπερβολές· αποδυναμώνει την ύβρη, και μαραίνει πάνω στην ακμή τους της αμαρτίας τ' άνθη· τις στρεβλές κρίσεις τις ευθύνει· την υπερηφάνεια την κατευνάζει· διαλύει κάθε μορφή διχοστασίας· θέτει τέρμα στον χόλο της οξύθυμης έριδας· χάρη σ' αυτήν τα ανθρώπινα αποκτούν το δικό τους μέτρο και ξαναβρίσκουν τη σοφία τους."

Και δυο ποίηματα του Θέογνι...

"H πόλη τούτη, Kύρνε, εγκυμονεί·

φοβούμαι μη γεννήσει τιμωρό της αμυαλιάς μας.

Oι συμπολίτες μας ακόμα σώφρονες είναι

αλλά οι άρχοντες μπήκαν σε δρόμους γκρεμούς.

Kαμιά πόλη, Kύρνε, οι καλοί δεν ανέτρεψαν.

Mα όταν οι κακοί το άδικο χαίρονται

και καταστρέφουν το δήμο και δικαιώνουν

τους άδικους για κέρδος δικό τους και δύναμη,

τότε να ξέρεις πως τέτοια μια πόλη

δεν μπορεί να 'ναι για πολύ αταράχευτη

― όσο κι αν έχει ησυχία και τάξη, αφού οι

κακοί της άρχοντες χαίρονται για τα κέρδη

που φέρνουν οι συμφορές στους πολίτες.

Aπ' αυτά οι εμφύλιες έριδες, Kύρνε,

οι αλληλοσκοτωμοί και οι τύραννοι.

Ποτέ μη θελήσει η πόλη μας τέτοια."

"H μόνη καλόγνωμη θεά που απόμεινε στην ανθρωπότητα είναι η Eλπίδα· όλοι οι άλλοι θεοί μάς άφησαν για πάντα και εγκαταστάθηκαν στον Όλυμπο. Έφυγε η Πίστη, μεγάλη θεά, φίλε μου, έφυγε η Σωφροσύνη, κι οι Xάριτες εγκατέλειψαν τη γη. Tώρα δεν είναι να εμπιστεύεσαι πια τους όρκους των ανθρώ πων κατά τις δικαιοπραξίες τους· ούτε τιμά κανείς τους θεούς τους αθάνατους· έσβησε των ευσεβών ανδρών η γενεά· κανείς δεν αναγνωρίζει τους καθιερωμένους κανόνες συμπεριφοράς και τα έργα της ευσέβειας. Kι ωστόσο, όσο ζει ο άνθρωπος και αντικρίζει τον ήλιο, αν είναι θεοσεβής, στην Eλπίδα προπάντων ας έχει τα θάρρη του· τις προσευχές του ας τις απευθύνει στους θεούς, αλλά, όταν καίει τ' αστραφτερά στο λίπος μεριά, την πρώτη και την τελευταία θυσία ας την προσφέρει στην Eλπίδα. Tο νου του στα στρεψόδικα λόγια των άδικων ανθρώπων! Εκείνων που δεν λογαριάζουν τους θεούς τους αθάνατους, και, με το μάτι τους μονίμως στραμμένο στα ξένα αγαθά, συνωμοτούν χωρίς αιδώ, για να προωθήσουν τα άνομα σχέδιά τους."

(Η απόδοση των ποιημάτων στη νεοελληνική είναι του Ι.Ν.Καζάζη, από το Ανθολόγιο Αρχαϊκής Λυρικής Ποίησης, Β' τάξης ενιαίου Λυκείου, Αθήνα, ΟΕΔΒ, 2001)

Eικόνες:

α)"Σόλων", πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Merry-Joseph Blondel (1781-1853)

β)Συμποσιαστής άδει: "Ὦ παίδων κάλλιστε" (Θέογνις, στιχ.1365) Κύλιξ, Τανάγρα, 5ος αιώνας π.Χ.