Ο τίτλος του μικρού (σε έκταση και μόνο) αυτού έργου δίνει μια πρώτη ιδέα για το περιεχόμενό του. Πεζά κείμενα σε μια φόρμα πιο ρυθμική. Σε βιογραφίες του Παπαντωνίου, μάλιστα, είδα να εντάσσουν το βιβλίο στις ποιητικές του συλλογές και ενώ δεν είναι ποιητική συλλογή, η αναφορά αυτή δεν ξεφεύγει πολύ από την πραγματικότητα.
Οι "Πεζοί ρυθμοί" αποτελούνται από τριάντα τρία μικρά πεζά κείμενα, γραμμένα με μοναδική ποιητικότητα, γεμάτα εικόνες και συναισθήματα που αφηγούνται ιστορίες σαν μικρά μυθιστορήματα. Μέσα από αυτό το βιβλίο, που πρωτοεκδόθηκε το 1922 από τις εκδόσεις Ελευθερουδάκη, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου δίνει, κατ' εμέ, μαθήματα χρήσης της μικρής φόρμας, όπου η οικονομία λόγου γίνεται δημιουργική πρόκληση και δεν περιορίζει την έκφραση, αντίθετα, της ανοίγει πλατύ ορίζοντα. Αν πρέπει, δε, να πω και δυο λόγια για τη θεματολογία των κειμένων, προτιμώ να σας το περιγράψω με μια εικόνα. Φανταστείτε να βαδίζετε σε ένα ορεινό μονοπάτι και κάπου να συναντήσετε μια πηγή. Νερό που βγαίνει μέσα απ' το βουνό και ενώνεται με το όμορφο τοπίο, αυτό είναι τούτο το βιβλίο. Το μέσα που συναντά το έξω, σκέψεις, αναρωτήσεις, θύμισες και προσευχές. Με αφετηρία, πολλές φορές, κοινές εικόνες της φύσης και της καθημερινότητας, ο Παπαντωνίου στρέφει το βλέμμα σε όσα μας ενώνουν με το αιώνιο, με το όνειρο, με τον πόθο, με όσα αγκαλιάζουν στοργικά την ψυχή.
"Στου πλατάνου τον ίσκιο, το μεσημέρι, ακουμπισμένοι στο χώμα, ξεκουράζονται αυτοί που δεν έχουν ιστορία - οι εργάτες. Μιλούνε κινώντας τη γροθιά των - σα να δουλεύουν. Συνοδεύει της αγαθές των κουβέντες η αιώνια χειρονομία που χτίζει, αυτή που ύψωσε καταπρόσωπα του θανάτου της Πυραμίδες, το δωρικό ναό, της πέτρινες γοτθικές προσευχές. Κανένας δε θα τους μάθει! Ξέρουν τη δημιουργία χωρίς υπογραφή." *
Ο Παπαντωνίου, όμως, μέσα απ' αυτό το έργο δίνει μαθήματα και για έναν ακόμη λόγο. Γιατί ενώ τα κείμενά του ξεχειλίζουν θρησκευτικότητα, δεν φοβάται σε πολλά σημεία να αφεθεί σε λόγο αιρετικό, ερεθίζοντας τη σκέψη.
"Πάθη του ανθρώπου! Στο σιδερένιο κλουβί της Ηθικής ρυάζεσθε και γυρνάτε απελπισμένα - ωραία θηρία της θερμής Αφρικής. Λεοπάρδαλη της ηδονής - λιοντάρι του θυμού - τίγρη του μίσους - ω! πόσο μεγαλότολμα εργάστηκεν η πλάση την κυρίαρχη γραμμή σας! Πώς ξετυλίγεται η αρμονία των θαυμαστών σας μυώνων στο καρτέρι και στην έφοδο! Κι όμως λίγη σκέψη, που τρέμει σαν καλάμι, μπόρεσε να σας κλείση στα σιδερένια κλουβιά της αρετής - και να! ο Στωικός με το μαστίγιο έκαμε τα φοβερά σας σώματα να ζαρωθούν σε μια γωνιά της φυλακής και να σωπάση η μεγάλη σας κραυγή προς την ελευθερία!"
Δε νομίζω πως πρέπει να πω περισσότερα για αυτό το βιβλίο, που μέσα από τόσο λίγες σελίδες (118 στην έκδοση της Εστίας που έχω, αραιογραμμένες και με ωραία σχέδια στην αρχή πολλών κειμένων) θα σας ταξιδέψει όπως άλλα βιβλία θα χρειάζονταν χιλιάδες σελίδες για να το κάνουν - και αν το επιτύχουν έτσι όπως αυτό. Θα κλείσω λέγοντας μόνο πως, ως λάτρης της μικρής φόρμας, ναι, ζήλεψα αυτά τα κείμενα, ζήλεψα αυτή τη δύναμη της λεπτής αφήγησης, ζήλεψα αυτή την Ελληνική Λογοτεχνία, που μπορεί να γραφτεί με κεφαλαία δίχως συστολή και δίχως σκέψη.
Το βιβλίο "Πεζοί ρυθμοί" μπορείτε να το αγοράσετε σε κάποια από τις έντυπες εκδόσεις του (γνωρίζω πως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας, τις εκδόσεις Πελεκάνος και τις εκδόσεις Πάπυρος), αλλά και να το κατεβάσετε δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή, (εδώ από το Project Gutenberg) μιας που πλέον είναι public domain και διανέμεται "ελεύθερο".
*στα αποσπάσματα έχει τηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου.
0 Σχόλια